TCMB’den Hazine ve Maliye Bakanı’na Açık Mektup: 2024 Yılı Enflasyon Raporu

TCMB’den Hazine ve Maliye Bakanı’na Açık Mektup

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Enflasyon Raporu’nun açıklanmasının ardından Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’e yönelik bir açık mektup gönderdi. Mektupta, “2024 yılı enflasyonu, hedef etrafında belirlenen belirsizlik aralığının önemli ölçüde üzerinde gerçekleşmiştir” ifadesine yer verildi. Hizmet enflasyonundaki duraklamanın, özellikle kira ve eğitim kalemlerinden kaynaklandığı vurgulandı. Kira artış oranlarının belirlenmesinde gerçekleşen enflasyonun büyük bir öneme sahip olduğu ifade edilirken, “Konut sektöründeki arz-talep dengesi, kira enflasyonunu yukarı yönlü etkilemiştir” denildi.

TCMB’nin hükümete ilettiği açık mektup şu şekilde detaylandırılmıştır: 1211 sayılı Merkez Bankası Kanunu’nun 42. maddesi gereği, enflasyon hedefine ulaşılamadığı takdirde TCMB, hedeften sapmanın sebeplerini ve alınması gereken önlemleri Hükümet’e yazılı olarak bildirmek ve kamuoyuna açıklamak zorundadır. 2024 yılı enflasyonu, hedef etrafında belirlenen belirsizlik aralığının belirgin şekilde üzerinde gerçekleşmiştir. Bu metin, enflasyonun hedeften sapma nedenleri ile hedefe ulaşmak için alınan ve alınması gereken önlemleri açıklamaktadır.

2024 Yılında Enflasyonu Belirleyen Unsurlar

2024 yılı boyunca tüketici enflasyonunun hareketinde geçmiş enflasyona endeksleme davranışının etkisi ön plana çıkmıştır. Yıl boyunca enflasyon beklentileri düşüş eğilimi gösterse de yüksek seviyelerde kalmaya devam etmiştir. Yılın ilk yarısında güçlü olan talep koşulları, enflasyondaki yukarı yönlü seyre katkıda bulunmuş, üçüncü çeyrek itibarıyla ise enflasyonu düşürücü yönde etki etmiştir. Ayrıca, Türk lirasındaki reel değerlenme de enflasyondaki düşüşü desteklemiştir. Emtia fiyatlarının nisan ayına kadar yükselmesinin ardından yılın geri kalanında genel olarak gerileme eğiliminde olduğu gözlemlenmiştir.

Yılın ilk aylarında artış gösteren üretici enflasyonu, yılın ilerleyen dönemlerinde gerilemiş ve üretici fiyatları kaynaklı baskılar azalmıştır. Yurt içi üretici fiyatları 2024 yılında %28,5 oranında artarak TÜFE’de temel mal enflasyonunu sınırlayan bir unsur olmuştur. Bu gelişmeler doğrultusunda, 2023 yılını %64,8 seviyesinde tamamlayan yıllık tüketici enflasyonu, 2024 yılı sonunda %44,4 düzeyine düşmüştür.

Tüketici enflasyonuna en yüksek katkı hizmet fiyatlarından gelmiştir.

Bazı hizmet sektörlerinde fiyat ayarlamaları, gerçekleşen enflasyona göre belli bir gecikmeyle gerçekleştirilmektedir. Bu durum, hizmet enflasyonundaki duraklamanın sebeplerinden birini oluşturmaktadır. Özellikle kira ve eğitim kalemleri, bu kapsamda dikkat çekmektedir. Kira artış oranlarının belirlenmesinde gerçekleşen enflasyonun önemi büyüktür; konut sektöründeki arz-talep koşulları da kira enflasyonunu yukarıya çekmiştir.

Böylelikle, kira enflasyonu diğer hizmet kalemlerinden hem seviye hem de duraklama yönünden ayrışmıştır. Yıl içerisinde genellikle bir kez fiyat belirleyen ve gerçekleşen enflasyona endeksleme eğilimi yüksek olan eğitim hizmetleri de yılın ilgili döneminde enflasyonu yukarı yönlü etkileyen bir diğer unsur olmuştur. Diğer yandan, özellikle yılın ikinci yarısında lokanta-otel, eğlence-kültür, paket tur gibi talep koşullarına duyarlı bazı hizmet kalemlerinde enflasyon daha ılımlı seyretmiştir. Geçmişe endeksleme davranışı görece az olan mal grubu enflasyonu ise hizmet enflasyonuna kıyasla daha düşük kalmıştır.

Nitekim, döviz kuru ve talep koşullarına duyarlılığı görece yüksek olan temel mal enflasyonu, başta dayanıklı tüketim malları olmak üzere daha ılımlı bir seyir izlemiştir. Ancak mal grubunda, enerji ve işlenmemiş gıda kalemlerindeki enflasyon yüksek seyri ile dikkat çekmiştir. Enerji grubunda, meskenlere yönelik 25 m³ bedelsiz doğal gaz kullanımı uygulaması, 2023 yılında enflasyonu aşağı yönde etkilerken, uygulamanın sona ermesiyle 2024 yılında enflasyonu yükseltici yönde etki etmiştir. Bu baz etkisi sonucu, 2024 yılında enflasyonu bir önceki yıla kıyasla artış gösteren tek ana harcama grubu enerji olmuştur.

Gıda grubunda ise arz koşullarına duyarlılığı yüksek olan taze meyve ve sebze fiyatları, belirli aylarda mevsim normallerinin belirgin şekilde üzerinde artarak enflasyon gerçekleşmelerini olumsuz yönde etkilemiştir.

Para Politikası Stratejisi

TCMB, 2024 yılı boyunca para politikası duruşunu aylık enflasyonun ana eğilimini ve enflasyon beklentilerini dikkate alarak, öngörülen dezenflasyon sürecinin gerektirdiği sıkılığı sağlayacak şekilde belirlemiştir. Bu çerçevede, TCMB 2023 yılı sonunda %45 olan politika faizini, enflasyon görünümündeki bozulmayı göz önünde bulundurarak 2024 yılı mart ayında %50’ye çıkarmıştır. TCMB, nisan-kasım döneminde ihtiyatlı ve sıkı para politikası duruşunu korumuş ve politika faizini %50 düzeyinde sabit tutmuştur.

TCMB, 2024 yılı aralık ve 2025 yılı ocak aylarında politika faizini 250’şer baz puan indirerek %45 seviyesine çekmiştir. Bu karar, enflasyonun ana eğiliminde, fiyatlama davranışlarında ve beklentilerdeki iyileşme ile enflasyondaki düşüşü destekleyici seviyelerde olan talep koşullarının etkisiyle alınmıştır. TCMB, sıkı parasal duruşunu desteklemek ve parasal aktarımın etkinliğini artırmak amacıyla, 2024 yılı boyunca çeşitli makroihtiyati politikalar uygulamıştır.

• Toplam mevduat içerisinde Türk lirası mevduat payında artış ve KKM hesaplarından Türk lirası hesaplara geçiş hedefleri gibi düzenlemeler, para politikası aktarımını güçlendirmiştir.
• Kredi büyümesine yönelik düzenlemelerle aktarım mekanizması desteklenmiş ve kredi talebindeki dalgalanmaların önüne geçilmiştir.
• Sadeleşme adımı olarak menkul kıymet tesis düzenlemesi yürürlükten kaldırılmıştır.

Likidite politikasına yönelik adımlarla da sistemdeki fazla Türk lirası likiditesinin yönetimi sağlanmaktadır. Para politikasındaki kararlı duruş; yurt içi talepte dengelenme, Türk lirasında reel değerlenme ve enflasyon beklentilerinde düzelme vasıtasıyla aylık enflasyonun ana eğilimini düşürmüş ve dezenflasyon süreci belirginleşmiştir. TCMB’nin temel amacı ve önceliği, fiyat istikrarını sağlamak olarak belirlenmiştir. Para politikası bu amaca yönelik oluşturulacaktır. Bir hafta vadeli repo ihale faiz oranı politika faiz oranı olmaya devam edecektir.

Enflasyonda kalıcı düşüş ve fiyat istikrarı sağlanana dek sıkı para politikası duruşu sürdürülecektir. Önümüzdeki dönemde politika faizi; enflasyon gerçekleşmeleri, ana eğilim ve beklentiler göz önünde bulundurularak, öngörülen dezenflasyon sürecinin gerektirdiği sıkılığı sağlayacak şekilde belirlenecektir. Enflasyonda belirgin ve kalıcı bir bozulma öngörülmesi durumunda para politikası araçları etkili bir şekilde kullanılacaktır. Kredi ve mevduat piyasalarında öngörülenin dışında gelişmeler yaşanması halinde parasal aktarım mekanizması ilave makroihtiyati adımlarla desteklenecektir. Likidite koşulları yakından izlenerek sterilizasyon araçları etkin bir şekilde kullanılmaya devam edilecektir.

Bahsi geçen sıkı para politikası duruşu ve güçlü politika eşgüdümü altında, enflasyonun %5 olan orta vadeli hedefe kademeli olarak yaklaşacağı öngörülmektedir. Enflasyonun %70 olasılıkla, 2025 yılı sonunda orta noktası %24 (yüzde 19 ile 29 aralığında); 2026 yılı sonunda orta noktası %12 (yüzde 6 ile 18 aralığında); 2027 yılı sonunda orta noktası %8 (yüzde 2 ile 14 aralığında) gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Enflasyon beklentileri ve fiyatlama davranışları iyileşme eğilimi göstermekteyse de, dezenflasyon süreci açısından risk unsuru olmaya devam etmektedir. Hizmet enflasyonundaki katılığın öngörülenden yüksek olması da bir risk kaynağı olarak değerlendirilmektedir. Gıda ve emtia fiyatları, jeopolitik gelişmeler, küresel ekonomi ve ticaret politikalarına ilişkin belirsizlikler ise enflasyon üzerindeki riskleri canlı tutmaktadır.

Dezenflasyon sürecinde para ve maliye politikalarının eşgüdümü büyük önem arz etmekte olup, öngörülebilirliğin artmasını sağlayan Orta Vadeli Program (OVP, 2025-2027) ile somutlaşan kamu politikalarına dair varsayımlar TCMB’nin enflasyon tahminlerine yansıtılmıştır. 2025 yılında, yönetilen/yönlendirilen fiyatlar ile ücret ve vergi ayarlamalarının OVP hedefleri çerçevesinde belirlenerek, maliye politikasının enflasyonla mücadelede destekleyici olacağı öngörülmektedir. Diğer taraftan, orta ve uzun vadede, enflasyondaki katılık ve oynaklıkları azaltacak yapısal reformlara devam edilmesi ve arz kapasitesini artıracak tedbirlerin güçlendirilmesi, fiyat istikrarına ve dolayısıyla toplumsal refaha olumlu katkıda bulunacaktır.

Bu kapsamda TCMB, yapısal unsurları analiz etmeye, ilgili politika önerileri geliştirmeye ve enflasyonla mücadelenin önemi konusunda çeşitli paydaşlar ve kamuoyu nezdinde farkındalık oluşturmaya yönelik çalışmalarına devam edecektir. Enflasyon ve para politikasına ilişkin gelişmeler ile orta vadeli tahminlerimizi kapsamlı bir şekilde ele alan ve 7 Şubat tarihinde internet sitemizde yayımlanan “2025 Enflasyon Raporu-I” ile kısa ve orta vadede enflasyon hedefine ulaşmak için uygulanacak para politikasını daha detaylı olarak açıklayan “2025 Para Politikası” metni ilgili kamuoyuna sunulmuştur.