Sayıştay’a nazaran SGK’nın alacak hesapları ‘hatalı’

Naki BAKIR

Çalışma ve Toplumsal Gü­venlik Bakanlı­ğı, Toplumsal Gü­venlik Kurumu’na (SGK) olan borçla­rı nedeniyle 6 be­lediyeye haciz gö­türerek işçi maaş hesapları dahil tüm hesap­larına blokaj koydurması, ye­ni bir siyasi tansiyon yarattı.

Bakanlık, başlatılan yasal takip için bu belediyelerin “en fazla prim borcu” bulunmasını ge­rekçe gösterirken, takibe uğrayan be­lediye idareleri ise buna itiraz edi­yor. SGK’nın borçlu patronlar listesini sekiz yıldır ilan etmemesi nede­niyle toplam alacak fiyatı ve alacaklı sayısı ile belediyele­rin listedeki sırası netlik ka­zanmadığı için bu bahisteki tartışmalar giderek büyüyor.

Öte yandan Sayıştay’ın SGK’ya ilişkin son kontrol ra­porunda ise Kurum’un başta alacaklara ait olmak üzere hesaplarının muhasebe tek­niği ve mali tablo düzenleme kuralları açısından “hatalı” ol­duğu, cari ve geçmiş dönem­de alacağı dönüşmüş tutarla­rı gerçek yansıtmadığı tespiti yer alıyor.

Denetim Raporu’ndaki bulgular

Sayıştay’ın SGK’ya ilişkin eylül ayında yayınlanan 2023 De­netim Raporu’nda yer başlı­ca muhasebeleştirme kusurları şöyle sıralanıyor:

-Hazineden tahsil edilen alacakların muhasebe kayıtla­rında yanlışlı yer alması

-Kurum alacaklarının ta­kibinin yapıldığı yazılımlarda entegrasyonun olmaması

-Tecil ve taksitlendirmele­re ait mali süreçlerin mu­hasebe kayıtlarına tam ve doğ­ru halde yansıtılmaması ve tecil süreçleri için alınan te­minatların eksik muhasebe­leştirilmesi

-Faaliyet ve alacak hesap­larına ilişkin tahsilatların emanet hesaplarında izlenmesi

-Taksitli satışı gerçekleşti­rilen kamu konutlarının mu­hasebe kayıtlarında kusurlu ta­kibi

-Muhasebe kayıtların­da görünen kuruma ilişkin tapu­ya kayıtlı taşınmazların bedel tespitlerinin yapılmaması

-Tesis niteliğindeki daya­nıklı taşınırların ilgili duran varlık hesaplarında izlenme­mesi

SGK’nın toplam alacağı

Sayıştay Raporunda SGK Sigorta Primleri Genel Mü­dürlüğünden alınan dataya nazaran; Kurumun 2023 yılı so­nu prestijiyle 4/1-a kapsamın­da 412 milyar 471 milyon 503 bin 673 TL ve 4/1-b kapsamın­da 191 milyar 849 milyon 648 bin 739 TL alacağı bulunduğu belirtildi. 4/1-a kapsamında aslı 41 milyar 823 milyon 941 bin 33 TL ve 4/1-b kapsamın­da aslı 4 milyar 67 milyon 164 bin 639 TL olan Kurum alaca­ğının yapılandırıldığı kayde­dildi. Raporda, “Kurum alaca­ğına dönüşen bu meblağlar tam ve gerçek olarak mali tablolara yansıtılamamaktadır” tespiti yer alıyor.

İki farklı takip sistemi

SGK’nın muhasebe hizmet­leri, Mali Otomasyon Sistemi Projesi (MOSİP) ismi verilen bir sistem üzerinden yürütü­lüyor. Kurum gelirleri arasın­da kıymetli bir yer tutan genel sıhhat sigortası (GSS) primle­ri, kamu hizmetlerinde çalı­şanlardan prim gelirleri (me­murlar) ile ek karşılık prim­lerinin tahakkuk süreçleri MOSİP Sisteminde kayıt al­tına alınıyor. 5510 sayılı Ka­nun’un 4/1-b hususu kapsa­mındaki primlerin, müddetinde ödenmeyen 4/1-a kapsamın­daki primlerin, gecikme cezası ve artırımların ve Toplumsal güven­lik dayanak primi (SGDP) gelir­lerinin tahakkuk süreçleri ise MOSİP dışındaki bilgi sistem­lerinde (Güvence ve Patron Sistemleri) gerçekleştiriliyor.

Alacaklarda yanlışlı raporlama

Sayıştay Raporunda yer alan “Kurumun alacaklarına ait süreçlerin tahakkuk aslına nazaran gerçekleştirilme­mesi nedeniyle mali tabloların cari ve geçmiş periyotta Ku­rum alacağına dönüşmüş tu­tarları tam olarak yansıtma­dığı görülmüştür” sözü dik­kati çekiyor. Raporda, faaliyet ve alacak hesaplarına ilişkin tah­silatların emanet hesapların­da izlendiğine işaret edilerek, “Kurumun cari yıl prim gelir­leri ve geçmiş periyot alacak­larına ilişkin tahsilatların emanet hesaplarında izlenmesi nede­niyle varlık ve yükümlülükler ile faaliyet sonuçlarının hata­lı raporlandığı görülmüştür” tabirine yer veriliyor.

Yazılımlar ortası entegrasyon yok

Sosyal Güvenlik Kurumu Muhasebe Yönetmeliği’nin 126’ncı unsurunda; Ema­netler Hesabı’nın, muhasebe ünitelerince emanet olarak nakden yahut mahsuben tah­sil edilen meblağların izlenmesi için kullanılacağı karara bağ­lanıyor. Sayıştay’ın tespitleri­ne nazaran ise SGK’da alacakların takip ve tahsilinde “yazılım­lar ortası entegrasyonun” tam olarak sağlanamaması nede­niyle, bankalar aracılığıyla ya­pılan tahsilatlar niteliği araş­tırılmak üzere evvel emanet hesaplarına alınarak muha­sebe kayıtlarına yansıtılıyor, daha sonra tahsil edilen tutar­lardan tahakkuk kayıtları ile eşleştirilen meblağlar emanet hesaplarından mahsup edile­rek ilgili faaliyet ve alacak he­saplarına aktarılıyor. Lakin yapılan tahsilatların tahakkuk kayıtları ile temasının ku­rulamaması durumunda tah­silatlar emanet hesaplarından mahsup edilemiyor.

Emanet hesabındaki alacak bakiyesi

SGK mali tabloları üzerin­de yapılan incelemede Ema­netler Hesabı’nın 2021 yılın­da 13 milyar 544 milyon 455 bin 790,83 TL, 2022 yılında 12 milyar 588 milyon 808 bin 124,36 TL ve 2023 yılında ise 22 milyar 188 milyon 197 bin 152,91 TL meblağında alacak ba­kiyesi verdiği tespit edildi. De­netim raporunda “Banka tah­silatları ile Hazine ve Maliye Bakanlığından yapılan trans­ferlerin ilgili hesaplara akta­rılmadan evvel 333 T.C. Sayış­tay Başkanlığı Sosyal Güven­lik Kurumu 2023 Yılı Sayıştay Düzenlilik Kontrol Raporu 18 Emanetler Hesabı’na kay­dedilmesi nedeniyle bu hesa­bın hedefine uygun kullanıl­madığı değerlendirilmekte­dir” denildi.

İcra ile de tahsil edilemiyor

İcraya intikal eden Kurum alacaklarının kıymetli bir bö­lümünün tahsil edilemediği, tahsilat oranının yüzde 50’den daha az kaldığı belirtilen Ra­porda, Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü İcra Daire Baş­kanlığından alınan datalara yer verildi. Buna nazaran, 2019- 2023 devrinde icraya inti­kal ettirilen toplam 4 milyon 638 bin 59 belge kapsamında­ki alacak ölçüsü 148 milyar 118,3 milyon TL’ye ulaşırken, icra yoluyla tahsil edilen top­lam meblağ ise 53 milyar 727,8 milyon lira ile bunun yüzde 36,3’ü seviyesinde kaldı.

SGK borçluları 8 yıldır ilan etmiyor

Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığının “en borçlu” olduğu argümanıyla altı belediyeye haciz süreci başlatırken, mevzuat gereği SGK’nın her yıl “borçlu işverenler” listesi ilan yükümlülüğünü sekiz yıldır gerçekleştirmediği dikkati çekiyor.

5502 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu’nun 37’nci unsurunda; mühleti içinde ödenmeyen toplumsal sigorta ve genel sıhhat sigortası primleri, işsizlik sigortası primleri, idarî para cezaları, gecikme artırımları ve iştirak hisselerinin Kurum alacağına dönüşeceği ve bu alacakların tahsilinde, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Yöntemi Hakkında Kanun’un üç unsuru (51, 102, 106) hariç başka hususlarının uygulanacağı kararı yer alıyor. Ödeme müddetinin bitiminden itibaren 6 aydan daha uzun müddet geçmiş prim borcu bulunan işverenlerden, SGK Yönetim Kurulu tarafından her yıl için belirlenecek fiyattan daha fazla borcu olanların, yılda en az bir en çok iki kez topluca ilan edilmesi gerekiyor. Ancak SGK Yönetim Kurulu bu yükümlülüğünü en son 20 Haziran 2016’da yerine getirdi ve 150 bin TL ve üzerindeki borç asıllarını dikkate alarak borçlu patronları 1 hafta müddetle www.sgk.gov.tr internet adresinden kamuoyuna ilan etti. İlan uygulaması, izleyen periyotta gerçekleşmedi.

Prim borçluları listesini sekiz yıldır açıklamayan SGK’nın mevzuat kararı uyarınca tüm borçluları ilan etmesi durumunda, “en borçlu belediyeler” konusunun da netleşeceği, aksi halde mevcut altı belediyeye yönelik yürütülen yasal takibin kamuoyu algısında siyasi ve taraflı bir operasyon olarak yer edebileceği belirtiliyor.

Nüfus açısından Türkiye’nin en kalabalık 6 belediyesi

Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Ba­kanlığı’nın SGK’ya en fazla prim borcu bulunduğunu iddiasıy­la yasal takip başlatarak haciz götürdüğü üniteler; Ankara, İstanbul, Adana, İzmir, Mersin Büyükşehir ve Şişli belediyeleri. Bu belediyelerin işçi maaş hesapları dahil mevduat ve şir­ket hesaplarına bloke konuldu. Ankara Büyükşehir Belediye­si’nin 5,7 milyar, İzmir Büyükşe­hir Belediyesi’nin 5,3 milyar TL, İstanbul Büyükşehir Belediye­si’nin ise 3,3 milyar TL, Adana Bü­yükşehir Belediyesi’nin 3 milyar TL, Şişli Belediyesi’nin 1,8 milyar TL ve Mersin Büyükşehir Bele­diyesi’nin ise 1 milyar TL SGK borcu bulunduğu savları medyaya yansıdı.

Haciz süreci başlatı­lan belediyelerden, tez edilen borç fiyatlarının ger­çeği yansıtmadığı ve SGK dataları ile de uyumsuz oldu­ğu tarafında itiraz­lar geldi. Hesaplara el konulmasının, ülke nüfu­sunun en büyük bölü­münün yaşadığı bu belediyelerin vazife alanında­ki belediyecilik hizmetlerinin sek­teye uğraması ve sonuçta yapılan işle­min “halkın cezalan­dırılması” olacağı görüşleri lisana getirildi.