Piyasada madeni para kalmadı, hurdacılar sevindi

1 TL madeni paranın maliyeti 3 TL’yi geçerken, 25 kuruşun maliyeti 1.86 TL, 50 kuruşun maliyeti 2.63 TL’ye yükseldi. Dövizlerdeki artışlarla birlikte metal alaşımlarının fiyatlarının yükselmesi, fırsatçılara yeni bir yarar kapısı oluşturdu. Piyasada 1 TL bulmak neredeyse imkansız hale geldi. Gresham Kanunu’nun söylediği üzere, makus para yeterli parayı kovuyor. Türkiye’de asla kırılamayan bir enflasyon algısı oluşuyor.  TCMB gelecek hafta faiz kararı verirken, bu gerçekleri göz önüne alacak mı?

1 TL’lik madeni paranın üretim maliyeti, artık maddi pahasını aşarak 3 TL’yi geçti. Madeni paraların üretiminde kullanılan bakır, çinko ve nikel üzere alaşımların fiyatlarının artmasıyla birlikte fırsatçılar için yeni bir kar kapısı açıldı.

Şu anda piyasada 1 TL bulmak neredeyse imkansız hale geldi. Çıkan paralar süratle toplanıp hurdacılara satılarak haksız çıkar elde ediliyor. Öbür taraftan, 25 kuruşun üretim maliyeti 1.86 TL’ye, 50 kuruşun maliyeti ise 2.63 TL’ye yükseldi.

Show Haber’de yer alan habere nazaran, Dövizdeki sonlu artışlar, metal paralarda kullanılan alaşımların kıymetini de etkiledi. Bu da bozuk paraların üretim maliyetlerinin nominal kıymetlerini aşmasına yol açtı. Örneğin, 1 TL’lik madeni paranın maliyeti artık 3 TL’yi geçti. Bu maliyet artışı nedeniyle10 TL’lik bir ekmeği almak için üç adet 1 TL kullanmak yerine, tıpkı ölçüde para ile 10 TL’lik ekmek almak mümkün hale geldi.

Enflasyon madeni paraların hurda bedelini tedavül pahasının üzerine çıkarttı, bunlar süratle piyasadan çekiliyor.  Artık banknotlar da günlük alışveriş muhtaçlıklarını karşılamaya yetmiyor. Ünlü ekonomist Gresham’a nazaran, nispî nominal bedelleri tıpkı, ancak külçe pahaları farklı iki madeni paradan külçe kıymeti yüksek olan dolanımdan çekilir. Böylece, külçe kıymeti küçük olan para -Thomas Gresham bu parayı makûs para olarak adlandırır-, külçe pahası yüksek olan parayı -yani âlâ parayı- kovmuş olur.

Kredi kartı harcamalarındaki artışın kıymetli bir kısmı bu nedenden kaynaklanıyor.   Bu görüntüleri 1990’larda da görmüştük. Metal paralar nikelden değil aluminyumdan imal ediliyordu.  Vatandaş aylık maaşını alınca döviz ofislerine koşup çabucak dolar yahut Euro’ya çeviriyordu.

Tüm bunlar toplumda asla kırılamayan bir enflasyon algısının ispatı. TCMB’nin Aralık PPK toplantısında faiz kararı verirken, bu olguları da dikkate alması lazım. TUIK bilgilerin nazaran enflasyon düştü savında bulunup faiz indirmek, Türkiye’yi 1990’lara geri götürebilir.