Merkez Bankası Enflasyon Raporu: Ocak 2023 Değerlendirmesi

Merkez Bankası Enflasyon Raporu

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), enflasyon raporunda dikkat çeken bazı noktaları paylaştı. Yıllık enflasyon oranının enerji sektöründe görece yatay bir seyir izlediği, diğer ana gruplarda ise belirgin bir düşüş gözlemlendiği ifade edildi. Aylık fiyat artışlarının en çok hizmetler sektöründe yoğunlaştığı belirtildi.

TCMB’nin Aylık Fiyat Gelişmeleri Raporu’nda şu ifadelere yer verildi: “Tüketici fiyatları ocak ayında %5,03 oranında artış gösterirken, yıllık enflasyon 2,26 puanlık bir düşüşle %42,12 seviyesine gerilemiştir. Yıllık enflasyon enerji grubunda görece yatay seyrederken, diğer ana gruplarda düşüşler kaydedilmiştir. Aylık fiyat artışında ise hizmetler sektörü öne çıkmıştır. Tüketici sepetindeki güncellemeyle birlikte hizmetler sektörünün payı artarken, bu değişikliğin ocak ayı enflasyonuna yaklaşık 0,3 puan artırıcı yönde etkisi olduğu tespit edilmiştir.

Gıda grubundaki aylık fiyat artışında, ekmek ve tahıllar kaleminin etkisiyle işlenmiş gıda alt grubunun etkisi daha belirgin olmuştur. Enerji grubu fiyat artışları ise şebeke suyu tarifelerindeki yükselişin yanı sıra, küresel enerji emtia fiyatlarındaki artışların yansımalarıyla şekillenmiştir. Temel mal enflasyonu ise ılımlı seyrini sürdürmeye devam etmiştir.

Ocak ayında, ücret artışları, yönetilen/yönlendirilen fiyatlar ve maktu vergi güncellemeleri gibi faktörlerin etkisiyle, hizmet grubundaki aylık enflasyon önemli ölçüde artmıştır. Fiyat artışlarının grup geneline yayıldığı gözlemlenirken, sağlık hizmetlerindeki tarife güncellemeleri ile diğer hizmetler alt grubunun yüksek aylık enflasyonu dikkat çekmiştir. SGK Sağlık Uygulamaları Tebliği kapsamında, resmi sağlık hizmeti sunucularında muayene katılım payı tutarlarında 2017 yılından bu yana ilk defa güçlü bir artış yapılmıştır. Bu düzenlemenin şubat ayı tüketici enflasyonuna etkisinin olacağı not edilmelidir.

Son aylarda üretici fiyatlarında hâkim olan ılımlı artış eğilimi ocak ayında kesintiye uğramıştır. Bu görünüm altında, B ve C göstergelerinin mevsim etkilerinden arındırılmış aylık artışları yükselirken, yıllık artışları gerilemeye devam etmiştir. Tüm göstergeler birlikte değerlendirildiğinde, enflasyonun ana eğiliminde ilk çeyreğe özgü geçici bir yükseliş gözlenmiştir. Ocak ayında tüketici fiyatları %5,03 oranında artmış ve yıllık enflasyon 2,26 puan azalarak %42,12 seviyesine gerilemiştir. B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları sırasıyla 1,86 ve 2,69 puan azalarak %42,08 ve %42,65 olarak gerçekleşmiştir.

TÜİK, hanehalkı tüketim kalıplarındaki değişimleri göz önüne alarak tüketim sepeti ve ağırlık yapısını her yılın başında güncellemektedir. 2025 yılında gıda grubunun sepet içindeki ağırlığı değişmezken, hizmet grubunun ağırlığı kira ve diğer hizmetler kalemleri öncülüğünde 3,11 puan artmıştır. Bu doğrultuda, B ve C göstergelerinin ağırlıkları 1,28’er puan artışla sırasıyla %74,10 ve %60,83’e ulaşmıştır.

• Yıllık tüketici enflasyonuna katkılar incelendiğinde; temel mal, gıda, alkol-tütün-altın, enerji ve hizmet gruplarının katkıları bir önceki aya kıyasla sırasıyla 1,30, 0,60, 0,23, 0,11 ve 0,02 puan azalmıştır.
• Mevsimsellikten arındırılmış verilerle incelendiğinde, tüketici fiyatlarındaki aylık artışın önceki aya kıyasla yükseldiği gözlemlenmiştir.
• Aylık artışlar bir önceki aya kıyasla B’de daha belirgin olmak üzere B ve C göstergelerinde yükseliş kaydetmiştir.

Fiyat artışları B endeksini oluşturan grupların geneline yayılırken, işlenmiş gıda grubundaki artış öne çıkmıştır. TCMB bünyesinde takip edilen göstergeler, ocak ayında enflasyonun ana eğiliminde yükselişe işaret etmiştir. Hizmet fiyatları ocak ayında %10,26 ile önemli bir artış göstermiş, grup yıllık enflasyonu 2,78 puan düşüş kaydederek %62,95 olmuştur.

Aylık fiyat artışları grup geneline yayılırken, yıllık enflasyon haberleşme ve diğer hizmetlerde yükselmiş, lokanta-otellerde daha belirgin olmak üzere diğer alt gruplarda gerilemiştir. Hizmetler grubu içinde diğer hizmetler grubu aylık %16,72’lik yüksek artış ile öne çıkmıştır. Bu gelişmede, geçmiş enflasyona endeksleme ve zamana bağlı fiyatlama davranışının yaygın olduğu sağlık hizmetleri, yeniden değerlemeye bağlı kalemler, işgücü giderlerini de içeren bakım onarım kalemleri ile özel sektör eğitim hizmetlerindeki yüksek fiyat artışlarının etkileri hissedilmiştir.

Sağlık hizmetlerinde, özel sektördeki tarife artışları yanında, SGK Sağlık Uygulamaları Tebliği’ndeki (SUT) muayene katılım payı artışlarının da etkisi belirgin olmuştur. SUT kapsamında, resmi sağlık hizmeti sunucularında ödenen muayene katılım payı tutarlarında 2017 yılından bu yana ilk defa artışa gidilmiştir. Bu düzenlemenin ocak ayı tüketici fiyat artışına etkisi 0,56 puan olmuştur. Yapılan düzenlemenin ocak ayı ortasından itibaren yürürlüğe girmesi nedeniyle, şubat ayı tüketici enflasyonuna sarkan etkileri olacağı not edilmelidir.

Aylık bazda kira grubu enflasyonu sözleşme yenileme oranındaki mevsimsel yükselişin etkisiyle %8,66 oranında artmış, bu grupta yıllık enflasyon 5,18 puan düşüşle %100,64 seviyesine gerilemiştir. Ulaştırma hizmetleri alt grubunda aylık enflasyon (yüzde 7,89) yönetilen kalemler öncülüğünde güçlenmiştir. Ocak ayında ücret gelişmelerinin etkisinin hissedildiği emek yoğun lokanta-otel fiyatları %6,50 oranında artarken, haberleşme grubunda aylık fiyat artışı %2,82 ile görece sınırlı kalmıştır.

Temel mal grubu fiyatları %0,74 ile ılımlı bir oranda artmış, grup yıllık enflasyonu 3,48 puanlık düşüşle %23,95 olmuştur. Ocak ayında yıllık enflasyon tüm alt gruplarda gerilemiştir. Dayanıklı mal (altın hariç) fiyatları %2,74 oranında yükselirken, grup yıllık enflasyonu %20,05’e gerilemiştir. Bu dönemde emek yoğun mobilya kalemi fiyatları %7,27 oranında yükselirken, elektrikli ve elektriksiz ev aletleri %2,12, otomobil fiyatları %1,29 ile görece ılımlı fiyat artışları kaydetmiştir.

Mevsimsel etkilerle, giyim ve ayakkabı alt grubunda fiyatlar %5,46 oranında gerilemiş, yıllık enflasyon 4,84 puanlık düşüşle %26,83 olmuştur. Diğer temel mallarda ise fiyatlar %2,52 oranında yükselmiştir. Enerji fiyatları ocak ayında %6,10 oranında artmış, grup yıllık enflasyonu 0,06 puan düşerek %43,05 olmuştur. Bu gelişmede, şebeke suyundaki yükseliş (yüzde 20,30) öne çıkmıştır. Buna ek olarak, TL cinsi uluslararası enerji fiyat gelişmelerinin yanı sıra maktu ÖTV artışının etkisiyle akaryakıt ve tüp gaz fiyatları sırasıyla aylık %4,96 ve %4,05 oranlarında artmıştır.

Alkollü içecekler ve tütün fiyatları %1,02 oranında yükselirken, bu grupta yıllık enflasyon 5,18 puan düşüşle %34,10’a gerilemiştir. Alkollü içeceklerde fiyatlar otomatik maktu vergi artışını takiben yükselirken (yüzde 12,77), tütün ürünlerinde söz konusu vergi artışına rağmen fiyat değişikliği olmamıştır. Ocak ayında, gıda ve alkolsüz içecekler grubu fiyatları %3,86 oranında artmış, yıllık enflasyon 1,82 puan gerileyerek %41,76 olmuştur.

Yıllık enflasyon işlenmiş gıda grubunda 1,77 puan yükselerek %39,44 oranında gerçekleşirken, işlenmemiş gıdada 6,12 puan düşüşle %44,17 olmuştur. Ocak ayında işlenmemiş gıda fiyatları %2,66 oranında yükselmiş, bu gelişmede taze meyve ve sebze (yüzde 3,41) ile kırmızı et (yüzde 3,32) fiyatları etkili olmuştur. İşlenmiş gıda grubu fiyatları ise ocak ayında %4,92 oranında artmıştır. Bu alt grupta, ekmek ve tahıllar (yüzde 8,08) ile süt ve süt ürünleri öne çıkan alt kalemler olmuştur.

Yurt içi üretici fiyatları ocak ayında %3,06 oranında artmış, yıllık enflasyon 1,32 puan düşerek %27,20’ye gerilemiştir. Bu dönemde ana sanayi grupları itibarıyla, dayanıklı, dayanıksız tüketim malı ve sermaye malı gruplarındaki fiyat artışı sırasıyla %6,39, %4,45 ve %3,25 olurken, enerji ve ara malları fiyatları ise sırasıyla %2,27 ve %1,81 ile nispeten daha ılımlı bir artış kaydetmiştir.