Mahfi Eğilmez’den taban fiyat artışına ait ihtar: Yapılan yanlıştan dönülmesi gerekiyor

Asgari fiyata 2025 yılı için artırım oranını pahalandıran ve artırım oranının en azından tekrar değerleme oranı olan yüzde 43,93 oranında güncellenmesi gerektiğini vurgulayan Dr. Mahfi Eğilmez, kendi ismini taşıyan internet sistesinde “Asgari fiyattan boğaz tokluğuna çalışma ücretine” başlıklı bir yazı yayınladı.

Yapılan düzenlemeyi ‘yanlış’ olarak kıymetlendiren ve ‘yeniden düzenleme’ yapılmasını öneren Eğilmez’n yazısı şöyle:

*Yürürlükteki Minimum Fiyat Yönetmeliği’ne nazaran (Madde 4/d) “Asgari fiyat: Personellere olağan bir çalışma günü karşılığı ödenen ve çalışanın besin, konut, giysi, sıhhat, ulaşım ve kültür üzere zarurî gereksinimlerini günün fiyatları üzerinden minimum seviyede karşılamaya yetecek ücreti” tabir eder. Bu tariften anlaşılacağı üzere minimum fiyatın, personelin besin, konut, giysi, sıhhat, ulaşım, kültür üzere zarurî gereksinimlerini minimum seviyede karşılamaya yetecek bir fiyat olması gerekiyor.

*Türkiye’de fiyatlı olarak çalışan yaklaşık 20,5 milyon kişi var. Bunların kabaca 7 milyonu minimum fiyatla çalışıyor. Minimum fiyatla ilgili ayarlamalar sırf bu 7 milyon kişiyi değil aslında 20,5 milyon ücretlinin tamamını ilgilendiriyor, zira taban fiyat artırıldığında ister istemez 20,5 milyon kişinin tamamının fiyatının ayarlanması mecburiliği doğuyor.

*TÜRK-İŞ’in her ay yayınladığı datalara nazaran Kasım 2024 prestijiyle 4 kişilik bir aile için açlık sonu (yalnızca besin harcamasını kapsıyor) 20.562 lira, yoksulluk sonu (gıda dışı olağan harcamalar dâhil) 66.976 lira, bekâr bir çalışanın yaşama maliyeti de 26.712 lira olarak hesaplanmış bulunuyor. Yönetmelikte yer alan taban fiyat tarifinden ve TÜRK-İŞ’in hesaplarından yola çıkarak sıkıntıya bakarsak belirlenen minimum fiyatın yönetmelikte geçen taban fiyatla uzaktan yakından ilgisinin olmadığını görebiliyoruz.

“Hesap yıllık ortalama enflasyonun alınmasıyla yapılmalıydı”

*2024 yılının ortalama enflasyonunu TÜİK’in TÜFE endeksi üzerinden hesaplarsak yüzde 60 olarak buluyoruz. 2025 yılsonu için OVP iddiası yüzde 17,5’i gösteriyor. 2024 yılının yüzde 45 ile tamamlanacağını varsayarsak 2025 yılının ortalama enflasyonu (OVP’deki çok optimist kestirimi temel alsak bile) kabaca yüzde 30 çıkar. Hükümet, minimum fiyat artışını sanrım bu türlü bir hesaba nazaran yüzde 30 olarak yaptı. Meğer hesabın doğrusu yıllık ortalama enflasyonun alınmasıyla yapılmalıydı. Zira fiyat bir yıl boyunca her ay alınıyor ve fiyatlar da birebir müddette her ay değişiyor. 2024 ortalaması yüzde 60, 2025 varsayımı ortalaması yüzde 30 olduğuna nazaran bunların ortalaması yüzde 45 eder.

“Yapılması gereken artış yüzde 45’tir “

*Yüzde 45’i temel alır ve 2024 yılı için belirlenmiş 17.002 liralık taban fiyatı de hakikat belirlenmiş bir temel olarak kabul edersek 2025 yılı için belirlenecek taban ücretin (17.002 x 1,45 =) 24.653 liradan az olmaması gerekirdi. Esasen bu hesap 2024 yılı boyunca kaybedilen satın alma gücünü yerine koymak bakımından da doğru bir hesaptı. 2024 yılsonunda enflasyon yüzde 45 olacak gibi görünüyor. Bu durumda 17.002 liralık asgari ücretin satın alma gücü 2024 yılı sonunda (17.002 / 1,45 =)11,726 liraya gerilemiş olur. 2024 yılının asgari ücretinin satın alma gücüne geri gelebilmek için yapılması gereken artış yüzde 45’tir. Ki o da bizi yukarıda değindiğimiz 24.653 liraya götürür.

*2024 yılı için belirlenmiş olan yeniden değerleme oranı yüzde 43,93’dür. Yeniden değerleme, enflasyon nedeniyle değeri aşınmış olan varlıklarda ortaya çıkan değer aşınmasını gidermek amacını taşıyor. Birçok vergi, harç, ceza vb. de yeniden değerleme oranında artırılıyor. Bu oran, yukarıdan beri açıklamaya çalıştığımız oranla neredeyse bire bir aynı. Devlet, sermaye sahiplerine, varlıklarını yüzde 44 oranında değerleme imkânı tanıyor ama konu ücrete gelince emeğin yeniden değerlenmesini yüzde 30’da tutuyor.

“Bu yanlıştan dönülmesi gerekiyor”

*Bu düzenlemeyle asgari ücret, işçinin gıda harcamalarını karşılasa da konut, giyim, sağlık, ulaşım, kültür gibi zorunlu ihtiyaçlarını hiçbir şekilde karşılayamıyor ve dolayısıyla asgari ücret olmaktan çıkarak “boğaz tokluğuna çalışma ücretine” dönüşmüş görünüyor.

*Enflasyonla mücadele yalnızca emekçilerin sırtına yıkılacak bir şey değildir. Bu yanlıştan dönülmesi ve asgari ücretin de en azından yeniden değerleme oranı esas alınarak düzeltilmesi gerekiyor.