Mahfi Eğilmez’den ‘Faiz sebep…’ değerlendirmesi

Merkez Bankası yılın son toplantısında faizi 250 baz puan düşürerek yüzde 47,50’ye indirdi. 22 ay sonra gelen birinci indirimin akabinde Cumhurbaşkanı Erdoğan da “Faizi katiyetle indirmeye başlayacağız. 2025 bunun işaret yılı olacaktır. Faiz inecek ki enflasyon da insin. Bu, bizim olmazsa olmazımız” dedi.

Erdoğan’ın bu sözleri ‘Faiz sebep, enflasyon sonuç’ anlayışına geri dönüleceğinin sinyali olarak yorumlandı. İktisatçı Dr. Mahfi Eğilmez de bu anlayışa yönelik ‘Faiz sebep…’ başlıklı bir yazı kaleme aldı.

Sadeleşme siyasetine yönelik uğraşlar rafa kaldırıldı

Merkez Bankası Para Siyaseti Kurulu’nun enflasyonda düşüş eğilimine işaret ederek faizi yüzde 50’den 47,5’e düşürdüğüne dikkat çeken Eğilmez, piyasadaki beklentinin yüklü olarak 1,5 ile 2 puanlık bir indimi yapılacağı tarafında olduğunu, 2,5 puanlık indirimin şaşırttığını söyledi. Gecelik borçlanmanın, borç alma ve verme faizleri ortasında üç puanlık bir farkla yine öne çıkarıldığını hatırlatan Eğilmez, Merkez’in uzun müddet sadeleşme siyaseti diyerek ortaya koyduğu gayretlerin da rafa kaldırıldığını belirtti.

‘Faiz siyasetinin üste gerçek da esnek olması gerekiyor’

Kurun sabitleşme eğilimini gören yabancı yatırımcıların carry trade süreci yoluyla döviz getirip bozdurup, döviz hesabı olan Türklerin de bunları Türk Lirasına çevirip, kurun sabitleşme eğiliminden yararlanarak çok yüksek döviz faizi elde ettiklerini söylediğini hatırlatan Eğilmez, “O nedenle enflasyonla çaba edilen bir ortamda, eğer enflasyonda düşüş eğilimi başlamışsa faizlerin de yavaş yavaş indirilmesi ve Türk Lirası mevduattan döviz faizi elde edilmesi çekiciliğinin yok edilmesi gerektiğini vurguladım. Buna karşılık faiz siyasetinin aşağıya hakikat olduğu kadar üste yanlışsız da esnek olması gerekliliğine de dikkat çektim” dedi.

‘Faiz, enflasyon düşerken enflasyonu birkaç puan geriden izlemeli’

“İşin özü şudur” diyen Eğilmez, “Faiz, enflasyon düşerken enflasyonu birkaç puan gerisinden izlemeli, enflasyon yükselirken öne geçip enflasyonun birkaç puan önünden gitmelidir” tabirlerini kullandı.

2021 Ocak ayından bugüne kadar Merkez Bankası faizi ve enflasyon ortasındaki münasebetin gösterildiği bir grafiği paylaşan Eğilmez, grafikte 1 numaralı bölgenin 2021 Ocak – Eylül ayları ortasındaki periyot olduğunu belirterek, şunları kaydetti:

“Bu devirde Merkez Bankası siyaset faizi, enflasyon oranının yavaşça üstünde olduğu için enflasyon kontrol altında görünse de enflasyonun üste gerçek hareketlenmeye başladığı fark edilebiliyor. 2021 yılı Eylül ayında enflasyon yüzde 19, Merkez Bankası siyaset faizi de yüzde 19 idi. Bu türlü bir durumda Merkez Bankasının faizi artırarak enflasyondaki çıkışı durdurması gerekirdi. Şayet Merkez Bankası Eylül toplantısında yüzde 19 olan siyaset faizini yüzde 22’ye çıkarmış olsaydı bugün enflasyon diye bir problemimiz olmayacaktı.

Merkez Bankası, ‘faiz sebep enflasyon sonuçtur’ telaffuzuna uydu

Ne var ki Merkez Bankası, siyasetçilerin “faiz sebep enflasyon sonuçtur” telaffuzuna uyarak siyaset faizini yüzde 18’e indirdi. Ve daha da berbatı faizi, izleyen aylarda indirmeye devam ederek yüzde 8,5’e kadar düşürdü.

Sonucu 2 numaralı bölgeden görebiliyoruz.

Kur muhafazalı mevduatla ikinci yanlış yapıldı

Faiz indirilmeye devam edilirken enflasyon uçtu gitti. Beşerler paralarını enflasyonun çok altında faizle bankaya yatıracak yerde dövize yöneldiler bu kere kur yükselmeye başlayınca faizi tekrar süratle yükseltmek yerine kur muhafazalı mevduat hesapları oluşturularak ikinci bir yanlış yapıldı. Böylelikle sebep sonuç ilgisini karıştırmanın yanına “iki yanlış bir hakikat etmez” atasözüne muhalif davranış da eklenmiş oldu. Faizi düşürme yanlışı enflasyonu uçururken kur muhafazalı mevduat kusuru da Merkez Bankası’nda astronomik bir ziyan oluşmasına yol açtı.

3 numaralı bölgenin birinci kısmı birinci bakışta aldatıcıdır: Faiz düşerken enflasyon da düşer görünüyor.

Tavan hudut artışı frenlendi

Bu kademede bu aldatıcı görünümün oluşmasının birkaç nedeni var: Bir evvelki devirde yanlış faiz siyaseti nedeniyle enflasyon süratle arttığı için izleyen periyotlarda baz tesiriyle düşüş ortaya çıktı. Kiralara ve okul fiyatlarına tavan konulduğu için burada artışlar frenlendi. Kur muhafazalı mevduat uygulamasıyla kur sabitleştiği için ithal girdiler ucuz kaldı ve hasebiyle üretim maliyetleri fazla artmadı. Bu tesirlerle enflasyonda gerileme ortaya çıktı. 3 numaralı bölgenin ikinci kısmında Merkez bankası siyaset faizini artırmaya başladı. Bu kısım de birinci bakışta aldatıcıdır. Zira faiz artırılmaya başlandığı halde enflasyon yükselişe geçmiş görünmektedir.,

Ters baz tesiri enflasyonu üst itici tesir yarattı

Bunun da birkaç nedeni var: Birinci olarak kiralar ve okul fiyatlarına konulan tavanlar kaldırıldı. Bu gelişme sonrası kiralar ve okul fiyatları astronomik formda arttı ve enflasyonu üst itti. İkinci olarak zıt baz tesiri enflasyonu üst itici tesir yarattı.

4 numaralı bölge Merkez Bankasının siyaset faizini yüzde 50’ye çıkardıktan sonraki devri gösteriyor. Bu bölgede enflasyon düşüşünde yeniden baz tesiri olsa da asıl olarak faizin yüksekliği ve kurun sabitleşme eğiliminde olması baskın oldu.

3 yılı aşkın bir süreyi kapsayan ‘gereksiz deneyim’

3 yılı aşkın bir süreyi kapsayan bu gereksiz tecrübe bize bir kere daha gösterdi ki Merkez Bankası, enflasyon düşerken siyaset faizini, enflasyonun daima birkaç puan üzerinde kalmaya devam edecek biçimde düşürebilir fakat enflasyon yükselirken de siyaset faizini enflasyonun birkaç puan üzerinde olacak formda ve evvelce yükseltebilmelidir.

Bugünlerde “enflasyonu düşürmek için faizi düşürmek gerekir” biçimindeki telaffuzlar siyaset etraflarında yine gündeme gelince bunları bir sefer daha yazmaktan kendimi alamadım”