Mahfi Eğilmez’den 2025 taban fiyatına yüzde 30 artırıma itiraz: Yanlıştan dönülmesi gerekiyor

Asgari fiyata 2025 yılı için artırım oranını kıymetlendiren ve artırım oranının en azından yine değerleme oranı olan yüzde 43,93 oranında güncellenmesi gerektiğini vurgulayan Dr. Mahfi Eğilmez, kendi ismini taşıyan internet sistesinde “Asgari fiyattan boğaz tokluğuna çalışma ücretine” başlıklı bir yazı yayınladı.

Yapılan düzenlemeyi ‘yanlış’ olarak pahalandıran ve ‘yeniden düzenleme’ yapılmasını öneren Eğilmez’n yazısı şöyle:

*Yürürlükteki Taban Fiyat Yönetmeliği’ne nazaran (Madde 4/d) “Asgari fiyat: Çalışanlara olağan bir çalışma günü karşılığı ödenen ve emekçinin besin, konut, giysi, sıhhat, ulaşım ve kültür üzere mecburî gereksinimlerini günün fiyatları üzerinden taban seviyede karşılamaya yetecek ücreti” söz eder. Bu tariften anlaşılacağı üzere minimum fiyatın, personelin besin, konut, giysi, sıhhat, ulaşım, kültür üzere mecburî gereksinimlerini minimum seviyede karşılamaya yetecek bir fiyat olması gerekiyor.

*Türkiye’de fiyatlı olarak çalışan yaklaşık 20,5 milyon kişi var. Bunların kabaca 7 milyonu taban fiyatla çalışıyor. Minimum fiyatla ilgili ayarlamalar sırf bu 7 milyon kişiyi değil aslında 20,5 milyon ücretlinin tamamını ilgilendiriyor, zira taban fiyat artırıldığında ister istemez 20,5 milyon kişinin tamamının fiyatının ayarlanması mecburiliği doğuyor.

*TÜRK-İŞ’in her ay yayınladığı bilgilere nazaran Kasım 2024 prestijiyle 4 kişilik bir aile için açlık sonu (yalnızca besin harcamasını kapsıyor) 20.562 lira, yoksulluk hududu (gıda dışı olağan harcamalar dâhil) 66.976 lira, bekâr bir çalışanın yaşama maliyeti de 26.712 lira olarak hesaplanmış bulunuyor. Yönetmelikte yer alan taban fiyat tarifinden ve TÜRK-İŞ’in hesaplarından yola çıkarak sıkıntıya bakarsak belirlenen minimum fiyatın yönetmelikte geçen minimum fiyatla uzaktan yakından ilgisinin olmadığını görebiliyoruz.

“Hesap yıllık ortalama enflasyonun alınmasıyla yapılmalıydı”

*2024 yılının ortalama enflasyonunu TÜİK’in TÜFE endeksi üzerinden hesaplarsak yüzde 60 olarak buluyoruz. 2025 yılsonu için OVP kestirimi yüzde 17,5’i gösteriyor. 2024 yılının yüzde 45 ile tamamlanacağını varsayarsak 2025 yılının ortalama enflasyonu (OVP’deki çok optimist iddiası temel alsak bile) kabaca yüzde 30 çıkar. Hükümet, minimum fiyat artışını sanrım bu türlü bir hesaba nazaran yüzde 30 olarak yaptı. Meğer hesabın doğrusu yıllık ortalama enflasyonun alınmasıyla yapılmalıydı. Zira fiyat bir yıl boyunca her ay alınıyor ve fiyatlar da birebir müddette her ay değişiyor. 2024 ortalaması yüzde 60, 2025 varsayımı ortalaması yüzde 30 olduğuna nazaran bunların ortalaması yüzde 45 eder.

“Yapılması gereken artış yüzde 45’tir “

*Yüzde 45’i temel alır ve 2024 yılı için belirlenmiş 17.002 liralık minimum fiyatı de yanlışsız belirlenmiş bir temel olarak kabul edersek 2025 yılı için belirlenecek taban fiyatın (17.002 x 1,45 =) 24.653 liradan az olmaması gerekirdi. Esasen bu hesap 2024 yılı boyunca kaybedilen satın alma gücünü yerine koymak bakımından da yanlışsız bir hesaptı. 2024 yılsonunda enflasyon yüzde 45 olacak üzere görünüyor. Bu durumda 17.002 liralık minimum fiyatın satın alma gücü 2024 yılı sonunda (17.002 / 1,45 =)11,726 liraya gerilemiş olur. 2024 yılının minimum fiyatının satın alma gücüne geri gelebilmek için yapılması gereken artış yüzde 45’tir. Ki o da bizi üstte değindiğimiz 24.653 liraya götürür.

*2024 yılı için belirlenmiş olan tekrar değerleme oranı yüzde 43,93’dür. Tekrar değerleme, enflasyon nedeniyle pahası aşınmış olan varlıklarda ortaya çıkan bedel aşınmasını gidermek emelini taşıyor. Birçok vergi, harç, ceza vb. de tekrar değerleme oranında artırılıyor. Bu oran, üstten beri açıklamaya çalıştığımız oranla neredeyse teğe bir birebir. Devlet, sermaye sahiplerine, varlıklarını yüzde 44 oranında değerleme imkânı tanıyor lakin husus fiyata gelince emeğin yine pahalanmasını yüzde 30’da tutuyor.

“Bu yanlıştan dönülmesi gerekiyor”

*Bu düzenlemeyle minimum fiyat, emekçinin besin harcamalarını karşılasa da konut, giysi, sıhhat, ulaşım, kültür üzere mecburî muhtaçlıklarını hiçbir biçimde karşılayamıyor ve hasebiyle minimum fiyat olmaktan çıkarak “boğaz tokluğuna çalışma ücretine” dönüşmüş görünüyor.

*Enflasyonla uğraş sadece işçilerin sırtına yıkılacak bir şey değildir. Bu yanlıştan dönülmesi ve taban fiyatın de en azından tekrar değerleme oranı temel alınarak düzeltilmesi gerekiyor.