İktisatçı Dr. Mahfi Eğilmez, “faiz tek başına ekonomiyi kurtaramaz” dedi yapısal ıslahata işaret etti

İktisatçı Dr. Mahfi Eğilmez, kendi blog sayfasında “Faiz Tek Başına Ekonomiyi Kurtaramaz” başlıklı yeni bir tahlil yayımladı.

Mevcut iktisat ortamında sanayi üretiminin önemli darbe aldığını ve 2024 sonunda meyyit kedi sıçraması yaşandığını belirten Eğilmez, ivedilikle yapısal ıslahatların gelmesi gerektiğini söyledi.

Eğilmez, enflasyondaki düşüşün “geçiçi” olduğuna da vurgu yaptığı yazısında şu tabirleri kullandı:

“Faiz siyaseti, karşılıklar siyaseti, makro ihtiyati tedbirler, değerli yapısal sıkıntıları olmayan ekonomilerde ortaya çıkan meseleleri çözmeye fayda. Mesela global kriz ortaya çıktığında ABD ve Avrupalı gelişmiş ekonomiler problemlerini asıl olarak para siyaseti aracılığıyla çözmeye giriştiler. O vakte kadar iktisat siyasetinin en büyük günahı kabul edilen para basarak finansman sağlama sorunu tabu olmaktan çıkarılıp bir siyaset uygulaması olarak devreye sokuldu. Nakdî genişleme olarak isimlendirilen bu uygulama kökeni 1900’lerin başına kadar uzanan çağdaş para teorisinin[i] de yaşama geçirilmesini sağladı. Bir yandan para basıp piyasaya sürerek bir yandan faizleri sıfıra kadar düşürerek gelişmiş ülkeler, iktisatta karşılaştıkları çöküşten çıkmayı ve toparlanmayı başardılar. Bunu başarırken de kıymetli oranda enflasyon yaratmadılar. Zira paraları rezerv paraydı, o nedenle bastıkları paralar kendi ülkelerinde kalmadı ve yatırım fonları aracılığıyla bankalardan ödünç alınıp dışarıda daha yüksek getiri veren ülkelere gitti. Bu uygulamalar sırasında maliye siyaseti pek fazla devreye girmedi.

Yapısal ıslahatın para siyasetine etkisi

ABD ve Euro Bölgesi ülkeleri iktisat ve hukuk, demokrasi, eğitim üzere başka alanlarda alt yapıları değerli ölçüde kâfi ülkeler oldukları için para siyasetini uygularken ayrıyeten büyük ölçüde yapısal ıslahatlara girişmeye muhtaçlık duymadılar, ufak tefek düzeltmeler onlar için kâfi oldu.

2001 krizi

Bizim yaşadığımız en kıymetli krizlerden birisi gelişmiş dünyanın karşılaştığı global krizden yedi yıl kadar evvel 2001’de çıktı. Bu kriz sırasında IMF dayanağıyla faiz siyaseti, mecburî karşılıklar üzere düzenlemelerle para siyaseti, vergilerin yine düzenlenmesi ve bütçe açıklarının giderilmesi yoluyla kamu mali disiplininin sağlanması üzere maliye siyaseti tedbirlerine yer verirken bankacılık ıslahatı üzere yapısal ıslahatların da yapılması sağlandı. Bunlara ek olarak iktisat ve öteki alanlarda ileri düzenlemelere geçişi sağlayacak olan Avrupa Birliğiyle tam üyelik müzakereleri başlatıldı.

Ekonomide çalkantılı periyot nasıl başladı?

Bütün bu olumlu düzenleme ve adımların sonucu olarak Türkiye kısa sayılabilecek bir müddette krizden çıktı, cari istikrar dışında bütün göstergeleri kriz öncesi durumla kıyaslanamayacak kadar olumlu bir görünüm aldı. Birinci defa orta gelir tuzağından çıkış umudu doğdu. Ne var ki bu olumlu görünüm çok sürmedi. Evvel Avrupa Birliğiyle bağlantılar programlandığı halde ilerlemez oldu, akabinde yapısal ıslahatlar yapılacak yerde yapılmış olanlar da aksine çevrilmeye başlandı. 2018 yılında girilen başkanlık sistemiyle birlikte kamu idaresi yeterliden uyguna zayıfladı, iktisat siyasetinde, bilhassa faiz siyasetinde yanlış adımlar atılmaya başlandı ve bu yanlışlar 2021 yılında enflasyon yükselirken faizi düşürme atılımıyla doruk noktasına çıktı. Faiz negatif hale gelince dövize yöneliş oldu, bu defa bu yönelişi önlemek için KKM uygulamasıyla kur garantisi getirildi.

2023 yılı ortasında bu yanlışlardan dönüş için yeni bir program uygulamaya kondu. Bu program faiz ve zarurî karşılıklar düzenlemesi üzere para siyaseti araçlarının kullanılmasına dayanıyor. Kamu kısmının, bilhassa yüksek yöneticilerin yarattığı büyük israfla ilgili hiçbir düzenleme içermiyor. Maliye siyasetiyle harcamaları kısmak yolunda düzenleme yapılamayınca bu defa enflasyonu yükselttiği bilinen dolaylı vergileri artırmaya yük verilmek zorunda kalındı. 2021 yılından itibaren iki yıl boyunca enflasyona nazaran çok düşük faizle kredi kullanmaya başlamış olan iş âlemi, faizlerdeki yükselişe ayak uyduramadı. Ülke riskinin yüksekliği (CDS primi hala 257 bp seviyesinde bulunuyor) ve düşürülmeye çalışılması bir yana tam bilakis risk artırıcı açıklamalar yapılması direkt yabancı sermaye girişinin önünü kesti. Direkt yabancı sermaye girişi çok düşük seviyede kalınca yabancı sıcak para çeşidi olan carry trade yoluyla ve Türk yatırımcıların dolar hesaplarını bozdurup Türk Lirası hesaplara geçmesini sağlayan bir sistemle finansman çevrilmeye çalışılıyor.

Böyle bir ortam ülke iktisadının cazip gücü olan sanayi bölümü üretiminin önemli darbe almasına yol açıyor. Sanayi üretimi 2024 sonunda kısa bir çıkış göstermiş olsa da bunun bir “ölü kedi sıçraması” olduğu aşağıdaki grafikten görülebiliyor.”