“Hem Çin hem ABD için alternatifiz”

Recep ERÇİN

Ticaret Bakanı Prof. Dr. Ömer Bolat, ABD Baş­kanı Donald Trump’ın “korumacılık” temelli politika­larının istikamet verdiği global tica­ret ortamında Türkiye’nin izle­yeceği yol haritasını DÜNYA’ya anlattı.

Yakın geçmişteki faali­yetler ve geleceğe yönelik stra­tejileri ayrıntıları ile paylaşan Bakan Bolat, Türkiye’nin ulus­lararası ticaretteki rekabet gü­cünü artırmak için ihracatçı­larla birlikte çalışmaya devam edecekleri iletisi verdi. Ba­kan Bolat ile gerçekleştirdiği­miz söyleşinin birinci kısmında şimdiki dış gelişmelerin ihracat üzerindeki tesirlerini konuştuk.

“Trump siyasetleri ithalat baskısı yaşatabilir”

Trump’ın seçilmesi ile gündem ABD. 1930’lardan bu yana en korumacı ABD Başkanı ile karşı karşıya ol­duğumuz yorumları yapılı­yor. Bu olgudan hareketle Türk dış ticaret rejimi nasıl şekillenecek?

Donald Trump’ın 20 Ocak 2025’te başlayan ikinci ABD Başkanlığı periyodunda, geç­mişte uyguladığı müdafaacı bir ticaret siyasetinin tekrar gündeme gelip gelmeyeceği bu­gün memleketler arası ticaretin en değerli tartışma başlıklarından biri haline gelmiştir.

Özellikle gümrük vergilerinin artırılma­sıyla bu yaklaşımın global ti­caret dinamiklerini olumsuz etkileyerek ticari gerginlikle­re, misilleme aksiyonlarına ve ekonomik dengesizliklere yol açabileceği öngörülmektedir….Gelinen durumda, anılan ürün­lerde ülkemiz ve ülke­mizin en değerli pa­zarı olan AB’nin, ABD pazarında gümrük vergileri açısından eşitlendiği görülmek­tedir…

ABD’nin ek gümrük vergileri uy­guladığı ülkelerin de karşı tedbirler ala­rak ABD’ye misille­me yapması halinde, ithal mallarda fiyat artışlarına ve yükse­len girdi maliyetleri­nin ABD’li tüketicilere yansı­masına yol açacaktır. Global çapta ihracat imkanlarının da­ralması ve ülkelerin alternatif pazarlara yönelmesi sonucun­da başta tüm ülkelerde ithalat baskısı yaşanması beklenme­lidir. Bunun sonucunda, koru­macılığın yayılması ülkemizin Türk dış ticaretini de direkt etkileyebilir.

“Her şartta ihracatçının yanındayız”

Küresel pazarlarda başarıy­la rekabet eden, eser ve hizmet kalitesiyle pazar hisselerini is­tikrarlı bir halde artıran ihra­catçılarımızın üstün uğraşları, geleceğe olan inancımızı pekiş­tirmektedir. Bu azim ve kararlı­lıkla, karşılaştığımız tüm olum­suzlukların üstesinden gelece­ğimize ve Türkiye’nin dünya ticaretindeki pozisyonunu daha da ileriye taşıyacağımıza ina­nıyor, Ticaret Bakanlığı olarak ihracatçılarımızın her şartta yanında olmayı sürdürüyoruz. “Uzak Ülkeler Stratejisi”, “İs­lam İşbirliği Teşkilatı Üyeleri ile İhracatı Geliştirme Strateji­si” ve “Hedef Ülkeler” çalışma­sı, Bakanlığımızın proaktif yak­laşımının birer yansımasıdır.

“2025’te 55 ülke amaç pazarımız”

O halde alternatif pa­zarlar daha çok gündemde olacak.

Stratejilerimize ek ola­rak, klâsik ihraç pazarla­rımızı göz arkası etmeksizin, ih­racatçılarımızın alternatif pazarlara yönlendirilebilme­si ve memleketler arası ticarette re­kabetçiliğimizin artırılması emeliyle Bakanlık olarak her yıl global siyasi ve ekonomik konjonktür dikkate alı­narak firmalarımızın yönlendirilebileceği “Hedef Ülkeler” tespit ediyoruz.

Yaptığımız tahliller ve değerlen­dirmeler sonucunda, 2025 yılı için araların­da ABD’nin de olduğu 55 ülke “Hedef Ülke­ler” olarak belirlenmiş­tir. 2024 yılında, yıllık bazda yüzde 10’luk bir artışla 16,3 milyar do­larlık ihracat hacmiy­le ihracatımızda ikinci sırada yer alan ABD hem Uzak Ülkeler Stratejimizde hem de gaye ül­kelerimiz ortasında kıymetli bir pozisyonda bulunmaktadır.

Tica­ret Bakanlığı olarak, ABD ile ti­cari ilgilerimizi daha da ileri­ye taşımak için şimdiki gelişme­leri yakından takip etmeye ve gerekli siyaset adımlarını za­manında atmaya devam edece­ğiz. İki ülke ortasındaki ekono­mik bağların daha ileri sevi­yelere taşınması ve 100 milyar dolarlık ticaret hacmi hedefi­ne ulaşılması için çalışmaları­mıza da kararlılıkla devam et­mekteyiz.

“Riskleri azaltırken fırsatları değerlendireceğiz”

Çin’e karşı gümrüklerin artması Türk ihracatçılara kapı açar mı?

Ülkemizin, ABD’nin Çin’den ithal edilen eserlere getirdiği ek vergi uygulamaları sonu­cunda Çin’den azalması muh­temel ithalatı için bir alterna­tif oluşturabileceği ve Çin ta­rafından ABD’nin tedbirlerine misilleme yapılması durumun­da, her iki ülkenin ithalatı için alternatif pazar olarak değer­lendirilebileceği düşünülmek­tedir.

Trump’ın ikinci başkan­lık periyodunda de ABD’nin be­nimseyeceği müdafaacı ticaret siyasetlerinin global ticare­tin yapısını değerli derecede değiştireceği ve bu değişiklik­lerin bilhassa gelişmekte olan de tehditler doğurabileceği ön­görülmektedir. Türkiye’nin bu süreçte geliştireceği strateji­ler hem riskleri en aza indir­mek hem de fırsatları değerlen­dirmek açısından büyük değer taşımaktadır. Bu doğrultuda, memleketler arası ticaretteki rekabet gücümüzü artırmak için ihra­catçılarımızla birlikte çalışma­larımıza devam edeceğiz.

“AB’de ihracat artışı yakalayan sayılı ülkelerdeniz”

Yavaşlayan Avrupa, Tür­kiye’nin ihracatının da dur­gun seyretmesine neden oluyor. Uzak pazarlara yö­nelim buradaki zafiyeti te­lafi edebilir mi?

AB iktisadına ait bü­yüme kestirimleri aşağı istikametli revize edilmektedir. Son açık­lanan raporda 2024 yılı için bü­yüme varsayımı yüzde 0,8 ile za­yıf bir performansa işaret eder­ken, 2025 yılı için varsayımları yüzde 1,2’den yüzde 1’e düşü­rülmüştür. Zayıf büyüme per­formansı AB’nin ithalat tale­binde de izlenmektedir. Zirve noktası olan 2023 yılı Nisan ayı ile karşılaştırdığımızda, AB- 27’nin yıllıklandırılmış ithala­tı 3 trilyon avrodan 2024 Ara­lık ayı prestijiyle yaklaşık 600 milyar Avro düşüşle 2,4 trilyon avroya kadar sert biçimde geri­lemiştir.

2024 yıl genelinde de AB’nin mal ithalatı bir evvelki yıla nazaran yüzde 3,5 oranında ge­rilemiştir. Buna karşın Türki­ye, AB’ye ihracatını artıran sa­yılı ülkeler ortasında yer almış­tır. Türkiye 2024 yılında AB’ye olan ihracatını yüzde 4,1 artı­rarak tüm vakitlerin rekoru olan 108,5 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. AB’ye olan ih­racatımızı daha da artırma gay­reti içerisinde yolumuza de­vam ediyoruz.

“Uzak Ülkelere 50 milyar dolarlık ihracat”

Türkiye’nin ihracat yolculu­ğunda hudut tanımadığını tüm dünyaya göstermek için 2022 yılında hayata geçirmiş oldu­ğumuz Uzak Ülkeler Stratejisi kapsamında yer alan 18 ülke­ye yönelik faaliyetlerimizi orta vermeden sürdürüyoruz. Orta­ya koymuş olduğumuz tüm bu gayretler sonucunda, “Uzak Ül­kelere”, 2018-2024 yılları ara­sında 27,2 milyar dolar olan or­talama ihracatımızı 2024 yılın­da 32,5 milyar dolara çıkarttık ve bu ülkelerin toplam ithalat­larından aldığımız hissesi yüzde 0,34’e yükselttik.

2024 yılında, ABD, Çin, Kanada Hindistan, Meksika, Avustralya ve Brezil­ya’ya 1 milyar doların üzerinde ihracat gerçekleştirdik. Geçen yıl 28 binin üstünde ihracatçı firmamız yaklaşık 9 bin farklı Türk eserini bu pazarlara ta­şıyarak, mevcut kalıpların kı­rılmasına katkı sağladı. Hede­fimiz, 2028 yılına kadar, bu ül­kelere ihracatımızı 50 milyar dolara yükselterek ülkemizin üretim gücü ile çeşitliliğini, da­ha geniş kitlelere ulaştırmaktır.

“Bölgesel ağları güçlendirip İslam coğrafyasının ticaret merkezi olacağız”

İslam ülkelerine ihracatta kaydedilen gelişmeler hakkında bilgi verir misiniz?

Son periyotta içinde bulunduğumuz siyasal konjonktürle birlikte başta Körfez ülkeleri olmak üzere İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) ile tarihi ve kültürel bağlarımızı daha derin ticari ve ekonomik bağlar ile taçlandırmak, bu ülkeler ile ticaret mahzurlarını kaldırarak bölgesel ticaret ağlarını güçlendirmek ve Türkiye’yi İslam coğrafyasının ticaret merkezi haline getirmek üzere kurguladığımız İslam İşbirliği Teşkilatı Üyeleri ile İhracatı Geliştirme Stratejisi’ne yönelik çalışmalarımıza da sürat kesmeden devam ediyoruz.

Strateji kapsamında yer alan İİT üyesi ülkelere, 2024 yılındaki ihracatımız bir evvelki yıla nazaran yüzde 6,1 artışla 67,9 milyar dolara ulaşarak tarihi bir rekora imza attı. 2024 yılında İİT ülkelerine ihracat gerçekleştiren firma sayısı yıllık bazda yüzde 53,4 artış ile 130 bin civarında gerçekleşti ve bu firmalar yaklaşık 11 bin Türk eserini bu pazarlar ile buluşturdu.

“İİT üyesi ülkelerin hissesi yüzde 30’a çıkacak”

Halihazırda özgür ticaret muahedesi müzakerelerimizin devam ettiği, Orta Doğu’daki kıymetli ticaret ortaklarımızdan olan ve Strateji kapsamında yer alan Bahreyn, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Suudi Arabistan, Umman, Katar, Kuveyt’ten müteşekkil Körfez İşbirliği Kurulu (KİK) üyesi ülkelere 2024 yılında ihracatımız bir evvelki yıla nazaran yüzde 8,1 oranında artarak 14,2 milyar dolara ulaştı. 2024 yılında KİK üyesi ülkelere yaptığımız ihracat, toplam ihracatımızdan yüzde 5,4 üzere kayda kıymet bir hisse aldı. 2024-2028 yıllarını kapsayacak strateji sayesinde yalnızca ticaret hacmimizi artırmakla kalmayacak, tıpkı vakitte dost ve kardeş ülkelerle olan bağlarımızı daha da güçlendirip İİT üyesi ülkelerin ihracatımızda halihazırda yüzde 26 olan hissesini yüzde 30’a yükselteceğiz.

“Suriye’nin ayağa kalkması için ülkemiz değerli rol oynayacak”

Suriye krizinin bitmesi ile yeni bir kapı açıldı diyebilir miyiz? Ülkenin imarı ve ikili ticarette ne kadar müddette gelişme yaşanmasını bekliyorsunuz?

Suriye’nin imarı ve ikili ticarette gelişme kaydedilmesi için öncelikle siyasi istikrarın sağlanması ve inanç ortamının tesis edilmesi gerekmektedir. Fakat gerekli şartlar sağlandığında, Suriye’nin yine imarı ve ikili ticarette değerli ilerlemeler yaşanacağını öngörüyoruz. En güç günlerinde Suriye halkına dayanak olan ülkemiz, iç savaşta altyapısı değerli ölçüde ziyan görmüş, konut stoku tahrip olmuş Suriye’nin yine imarı ve ihyasında da faal bir rol oynayacaktır.

Bu alanda en acil gereksinim olarak gördüğümüz ulaştırma altyapısında Şam Havalimanı’nın yenilenmesi, M4 ve M5 karayollarında yapılan tamirat ve yenilemeler üzere çalışmalarımız hızla başlamıştır. Suriye’nin tekrar ayağa kaldırılması için dünyada kendini kanıtlamış bir müteahhitlik ve teknik müşavirlik bölümüne sahip olan ülkemiz kesinlikle değerli rol üstlenecektir.

“Kapsamlı Ekonomik Ortalık Mutabakatı muhtemel”

Son periyotta attığımız adımlarla neredeyse tüm eserlerde Türkiye Gümrük Bölgesi üzerinden Suriye’ye ihracat, Suriye’den yapılan ithalat ve Suriye’ye yönelik transit süreçlerindeki mevcut kısıtlama listeleri kaldırılmıştır. Yakın gelecekte Kapsamlı Ekonomik İştirak Mutabakatı imzalanması da gündeme gelebilir…. STA’mızın yine yürürlüğe girmesiyle birlikte ikili ticaretimizde hem ticaret hacmi hem de eser çeşitliliği manasında kıymetli ölçüde artış beklenmektedir. Yeni periyotta Suriye tarafında Türkiye’de yaşamış, Türkiye ile ticari ve kültürel bağları olan kıymetli bir nüfusun bulunması bu duruma büyük katkı sağlayacaktır.