Gerçek dalda ‘ana para’ gerilimi

Nurdoğan A. ERGÜN

Türkiye, yüksek enflasyon ortamından kararlı bir ekonomik programla çıkmaya çalışırken, hem iç hem de dış pazarlarda daralan taleple birlikte düşen iş hacmi KOBİ’ler başta olmak üzere firmalarda sancılı bir süreç yaşatıyor. Bir yandan piyasadan alacaklarını tahsil etmek için ‘takas’ üzere farklı argümanlar geliştiren firmalar, başka yandan da yılsonunun gelmesiyle kredilerde ‘ana para’ ödeme gerilimini yaşıyor.

Yıl bitmeden, kredi borçlarında yapılandırma, ana para ödemelerinde de ‘öteleme’ talep eden gerçek bölüm temsilcileri, yeni yılla birlikte maliyetlerin yüzde 30 artacağına dikkat çekiyor. Bankaların yeni devirde limit çalışması yaparak yeni kredilendirme yapacağına işaret eden gerçek kesim temsilcileri, “Maalesef içinde bulunduğumuz yıl itibariyle ayakta kalmakta dahi zorlanan işletmeler, ana parayı denkleştirme zahmeti yaşıyor. Bu hususta hem kamunun hem de bankacılık bölümünün, endüstricinin yanında olmasını bekliyor ve yeni bir düzenleme talep ediyoruz” açıklamasını yapıyor.

Bankalarca kullandırılan kredilerin sektörel dağılımına bakıldığında Türkiye Bankalar Birliği Risk Tahlil Merkezi’nin Ekim 2024 bilgilerine nazaran, toplam brüt kredi ölçüsü 15 trilyon 647 milyar 911 milyon 288 bin TL oldu. Birebir devirdeki tasfiye olunacak krediler toplamı 328 milyar 93 milyon 844 bin TL olarak kayıtlara yansıdı. BDDK datalarına nazaran, 4-11 Ekim 2024 aralığında takibe düşen ticari kredilerin borç dağılımı içindeki yeri dikkat çekti. Bu devirde takibe düşen borç ölçüsünün yüzde 65.5’ini ticari krediler oluşturdu.

Bankalarla kredi yapılandırma görüşmeleri başlayacak

Yüksek faizin bilhassa KOBİ’ler için önemli yük oluşturduğunu söylyen Triko Sanayicileri Derneği (TRİSAD) Başkanı Mustafa Balkuv, “Borç ödeme zahmeti yaşayan birçok işletme için kredi yapılandırma gereksinimi var. 2025 itibariyle gerçek kesimdeki işletmeler, faiz yükü ve artan maliyetler karşısında finansal sürdürülebilirliklerini sağlamak için bankalarla kredi yapılandırma görüşmelerine başlayacak. Bankaların esneklik gösterebileceği ve işletmelerin ödeme planlarını uzatabileceği bir ortam oluşabilir” dedi. Borç yapılandırılmasında en değerli beklentinin düşük faiz ve ödeme mühletinin uzatılması olduğunu aktaran Balkuv, “Bankaların, daha fazla reeskont ve erteleme imkanı sunarak, işletmelere ödeme kolaylığı sağlamaları bekleniyor. Bu adımlar, KOBİ’lerin finansal istikrarlarını kurmalarına ve belirsizliklere karşı direnç kazanmalarına yardımcı olur” dedi. 2025’te çok sayıda işletmenin yüksek faiz yükünden kurtulmasının sıkıntı göründüğünü anlatan Balkuv, şöyle devam etti: “Bankalarla yapılacak yapılandırmalar ve alınacak yeni finansal düzenlemelerle, borçların daha yönetilebilir bir düzeye çekilmesi ve gerçek bölümün tekrar büyüme ivmesi kazanması mümkün olabilir.”

“Yükü azaltacak yapılandırma üretilebilir”

Türkiye’de yatırım kredileriyle başlayan ve faiz artışıyla birlikte hem yönetilmesi hem de taşınması güçleşen bir kredi yükü olduğunu lisana getiren Konfeksiyon Yan Sanayicileri Derneği (KYSD) Başkanı Murat Özpehlivan, “Geçen yıl yüzde 10 düzeylerinden kısa müddette yüzde 60’lara yükselen kredi faiz oranları şirketlerin bilançolarını ve rasyolarını bir yıl içerisinde arzulanmayan bir düzeye taşıdı. Bu borçların iktisat idaresi tarafından ele alınması elzem” dedi. Başta döviz kurları olmak üzere, maliyetler ve faiz üçgeninde sıkışan ekonomik modelin derhal değişmesi gerektiği yorumunu yapan Özpehlivan, kelamlarını şöyle sürdürdü: “İç pazarda ve ihracatta rekabet edemeyen ve sıkışıp kalan güçlü sanayileri, girdiği bu tıkanıklıktan çıkarmalıyız. Firmalarımız ağır masraflarla boğuşurken bir de anlamsız bir finansal maliyetle baş etmek zorunda kalıyor. Bu nedenle, borç yükünün hafifletilmesi ismine düşük maliyetli yapılandırmalar da dahil yapısal tahliller üreterek, firmalarımızın yaşanan bu süreci en az hasarla atlatmasını sağlamamız gerekiyor.”

“Ana para ödemelerinde bir düzenleme bekliyoruz”

Yüksek faizin altında kalan endüstricinin, bir yandan yüksek faizle alınan kredilerin ödenmesi için gayret gösterdiğini, bir yandan da anaparanın ödeme gerilimiyle baş etmenin yollarını aradığını söyleyen Plastik Sanayicileri Federasyonu (PLASFED) Başkanı Ömer Karadeniz, bankaların sanayicilere farklı kredi modelleri sunduğunu hatırlattı. Karadeniz, “Bu kredilerden biri de evvel faizlerin, daha sonra ana paranın ödendiği bir model. Yani ana para ödemesi en son takside bırakılabiliyor”dedi. Yıl sonuyla ana parasını ödemek zorunda kalan endüstrici için yeni bir düzenleme talep eden Karadeniz, şunları söyledi: “Pek çok işletmemiz, kredi borçlarının yapılandırılması için bankalarla pazarlık ediyor. Ödeme zorluğu çeken sanayicimiz, ana para ödemelerinin ötelenmesini bekliyor. Bu mevzuda hem kamunun hem de bankacılık dalının biz sanayicilerin yanında olmasını istiyoruz. Sermaye ezası sürüyor. Endüstrici için fatura ağır. Şirketler, maliyetleri minimize etmek için yatırım ve büyüme planlarını rafa kaldırıyor. En kıymetli sorun nakit akışını yönetmek ve işletme sermayesini fonlamak” dedi.

“Asyalı üreticilerin kredisi ithalatçının elini rahatlatıyor”

İthalata dayalı bir yapısı bulunan paslanmaz çelik bölümünde KOBİ dışı firmalar için yapılandırma beklentisi olmadığını söyleyen Paslanmaz Endüstrici ve İş İnsanları Derneği (PASİD) Başkanı Arslan Küçükemre, TL bazındaki yüksek faizlerden kaçınan firmaların döviz kredisi ile borçlanmaya yöneldiğini belirtti. Uzakdoğu’da artan imalatı dengelemek için Asyalı ihracatçı firmaların da ithalatçı ve kullanıcı dal firmalarına ‘çok uygun’ şartlarda kredi ve eser teklif ettiğini belirten Küçükemre, “Fabrikanın eserlerini satan traderlar, mal satışı için alıcı firmalara kredi limiti belirleyerek o limitler dahilinde, vadeli mal satıyor. Bu alışılmadık piyasa kredisi, piyasamızı rahatlatıyor” dedi.

“Yapılanma olmazsa 2025’te yaprak dökümü artacak”

Yeni yıla girmeden bankalarla kredilerdeki ana para borcunu kapatma pazarlığının başladığını söyleyen İstanbul Tüccarlar Kulübü Derneği Lideri İlker Önel, “KOBİ’ler, bankalardan rotatif dediğimiz her 3 ayda bir faiz ödemeli yılda bir defa anapara kapatmalı bir kredi kullanıyor. Bankalalar yılsonunda kullanılan kredinin bir halde kapatılmasını, ondan sonraki süreçte de limit çalışması yapıp kredi yenilemesi yapıyor. Maalesef içinde bulunduğumuz periyot itibariyle bilhassa mikro ve küçük işletmeler artan maliyet, zayıflayan özkaynak, artan ticari alacak ve düşük taleple sene sonunda anaparayı denkleştirmede zorlanıyor. Bu sebeple bankalardan beklentimiz ticari faaliyeti devam eden, takıntısı olmayan işletmelere faizi tahsil edip anapara kısmını yenilemesi. Böylelikle hem işletmenin ticari faaliyeti kısıtlanmayacak hem de önümüzdeki yıl için sermayesi zayıflamayacak” dedi. Bankalar anapara ödemesinde ısrarcı olursa KOBİ’lerin 2025 yılına önemli manada bir borç stoku ve operasyonel kabiliyetleri azalmış olarak gireceğine dikkat çeken Önel, “Bunun sonucunda, üretim ve istihdam kaybı ile birlikte konkordato ve iflas süreçleri artar” vurgusu yaptı.

“KOBİ’ler için ehemmiyet taşıyor”

Otomotiv Satış Sonrası Eser ve Hizmetleri Derneği (OSS) Başkanı Ali Özçete, 2025 yılı satış sayılarını etkileyecek en belirleyici faktörlerin başında faiz indirimlerinin geldiğini söyledi. “2025 yılı prestijiyle faizlerin gerilemeye başlaması, yurtiçi piyasada arz–talep istikrarını tekrar canlandıracak” diyen Özçete, şöyle devam etti: “Sektör kısa vadeli borçlanmaya ve tahsilata yöneldiği için 2024’te sektörel iflas oranları her ne kadar son 10 yılın ortalamasının en yüksek düzeyine çıkmış olsa da doğal iş akışını zedeleyecek büyüklüğe ulaşmadı. Bilhassa KOBİ statüsündeki firmalar için kredi faizlerine yapılabilecek olumlu bir düzenleme ve kredi erişim kolaylığı büyük kıymet taşıyor.” Bu yıl dövizdeki stabilizasyonla işletme masraflarının TL bazında enflasyon oranında artış gösterdiğini, yedek kesim emtia fiyatlarının ise döviz bazında stabil kaldığını belirten Özçete, şunları söyledi: “Bu da hem üretici hem de dağıtıcı tarafında dalı önemli manada zorladı. Yeni yıla 2024’ten geriye kalan karsızlık sorunu ile başlamak 2025 yılı için dertleri biraz artırıyor. İhracata ve istihdama yönelik teşvikler için adımların atılması gerekiyor.”