A’dan Z’ye dikkat çeken değerlendirmeler! Bakan Şimşek’ten akaryakıtta enflasyona nazaran fiyat mesajı!

Recep ERÇİN

Sabancı Üniversitesi İstanbul Milletlerarası Güç ve İklim Merkezi (IICEC) tarafından düzenlenen klasik IICEC Konferansı’nda konuşan Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, A’dan Z’ye pek çok bahiste Türkiye ve dünyanın iktisat gündemi ve geleceğinedair dikkat çeken açıklamalarda bulundu.

Şimşek buradaki konuşumasında akaryakıt fiyatlarının belirlenme basamağına yönelik değişiklik sinyali verdi. Kimi yönetilen fiyatların enflasyon ile güncellenip güncellenmeyeceği konusunu değerlendiriklerini tabir eden Şimşek “Hepsini değil, kimi kritik kalemleri; Örneğin akaryakıtı düşünüyoruz” dedi.

Şimşek’in bahse dair açıklamaları her 6 ayda bir otomotik bir biçimde Yİ-ÜFE oranında ÖTV artışı gerçekleştirilen akaryakıt fiyatlarına yönelik yeni bir adım atılabileceği ihtimallerini gündeme getirdi.

Küresel büyüme tahminleri

Uzun vadeli global büyüme varsayımlarının en düşük düzeylere gerilediğini belirten Şimşek, büyümeyi sınırlayan kıymetli yapısal manilerin varlığını vurguladı. Global ticarette artan korumacılığın, yüksek borçluluk oranlarının, yaşlanan nüfusun ve iklim krizinin, dünya iktisadının geleceği için önemli tehditler oluşturduğunu söz etti.

Ticaret kısıtlamalarının tesiri mal ticareti ile hudutlu kalmıyor!

Bakan Şimşek, özellikle ABD ve Çin ortasındaki ticaret rekabetinin, çok taraflı sistemden uzaklaşmaya yol açtığını belirtti. ABD’nin binin üzerinde, Çin’in ise 800’ün üzerinde ticaret kısıtlaması uyguladığını söyledi. Bu gelişmelerin, özgür ticaret rejiminden korumacılığa hakikat bir kaymaya neden olduğunu belirten Şimşek, bu eğilimin yalnızca mal ticaretiyle sonlu kalmadığını; hizmetler, yatırım ve finans dallarına kadar yayıldığını vurguladı.

“Türkiye nispeten daha az etkilenecek”

IMF’nin varsayımlarına nazaran, global ticarette yaşanan bu gerilemenin Almanya ve Fransa üzere büyük iktisatların büyüklüğünü kaybetmesine yol açabileceğini belirten Bakan Şimşek, Türkiye’nin dış ticaretinin büyük kısmının kural bazlı ülkelere ve dost ülkelere yöneldiği için Türkiye’nin bu gelişmelerden nispeten daha az etkilenebileceğini söyledi. Şimşek, “İhracatın yaklaşık dörtte üçü dost ve STA (Serbest Ticaret Anlaşması) olan ülkelerle yapılıyor. Bu harita, Türkiye’nin bu olumsuz gelişmelerden daha az etkilenebileceğini gösteriyor” dedi.

“Çin’in elektrikli otomotivdeki pozisyonu göz önünde bulundurulmalı”

Çin’in global imalat sanayindeki gücüne dikkat çeken Şimşek, Çin’in global otomotiv pazarında büyük bir hisseye sahip olduğunu ve bunun kıymetli bir gelişme olduğunu belirtti. Çin’in elektrikli arabalardaki üretim kapasitesinin dünya genelindeki üretimin yarısına denk geldiğini söyleyen Bakan Şimşek, üreticilerin ve siyaset yapıcıların bu durumu göz önünde bulundurması gerektiğine dikkat çekti.

Ticarette uzun ve kısa vadeli trendler ne olacak?

Bakan Şimşek ayrıca, küresel tedarik zincirlerinde yaşanan değişimlere de değindi. Kısa vadede yakın coğrafyadan tedarik eğiliminin artacağını belirten Şimşek, lakin uzun vadede dost ülkelerden tedarik etmenin ön plana çıkacağını vurguladı.

Türkiye’nin lojistik ağlarının ve bölgesel entegrasyonun daha fazla öne çıkacağını belirten Şimşek, Türkiye’nin dünyanın merkezinde yer aldığını ve bu durumun avantaj sağlayacağını söz etti.

Küresel borçluluk oranlarında son durum

Küresel borçluluk oranlarının yüksek olduğuna ve enflasyonun bu oranlar ile birlikte daha fazla yük getireceğine değinen Bakan Şimşek, “Milli gelirin yüzde 300’leri aşan borçluluk var. Enflasyon yüksek seyredecekse ve korumacılığın olacağı devirde bu yüksek faiz yükü demek” dedi.

Türkiye’nin toplam borcunun ulusal gelire oranının yüzde 95 olduğunu ve emsal gelişmekte olan ülkelerin bu oranının Türkiye’nin 2,5 katı kadar olduğunu belirten Şimşek, bu durumun Türkiye’ye avantaj sağladığını, zira Türkiye’nin bilançosunun daha sağlam olduğunu vurguladı.

Yaşlanan nüfus tehlikesi

Yaşlanan nüfusun kıymetli bir problem olduğunu söz eden Bakan Şimşek, Türkiye’de doğurganlık oranının düştüğünü lakin hâlâ 18 yıllık bir fırsat penceresinin bulunduğunu belirtti. Bu süreyi ıslahatlarla 30 yıla çıkarmanın mümkün olduğunu söyleyen Şimşek, Türkiye’nin “yaşlanmadan zenginleşme fırsatını” yakalayabileceğini tabir etti.

Kadınların iş gücüne iştiraki vurgusu

En büyük potansiyelin ise bayanlardan geldiğini vurgulayan Şimşek, OECD ortalamasına yakın bir bayan iş gücü iştirak oranı sağlanmasının Türkiye için kıymetli bir ekonomik fırsat oluşturacağını belirtti. Şimşek, “Kadınların iş gücüne iştirakte yüzde 60’ları yakalarsak ulusal gelirde yüzde 20 artış sağlanabilir” dedi.

Türkiye’nin yapay zeka gelişmelerindeki yeri

Yapay zekanın üretkenliğe katkısı hakkında da konuşan Şimşek, bu teknolojinin dünya ve Türkiye için büyük potansiyel taşıdığını lakin gelir dağılımını bozma riskinin de bulunduğunu söz ederek “Üretken yapay zeka bir tehdit üzere görülebilir lakin siz hazırsanız uzun vadeli refaha katkı sağlayabilir. Hem dünya hem Türkiye için büyük potansiyel içeriyor” dedi.

Türkiye’nin yapay zeka hazırlık endeksinde gelişmekte olan ülkeler ortasında güzel bir pozisyonda olduğunu lakin gelişmiş ülkelerle kıyaslandığında geride kaldığını belirten Şimşek, bu durumu değiştirmek için yetişmiş insan kaynağına daha fazla yatırım yapılması gerektiğini söz etti.

Bakan Şimşek ayrıca, veri merkezlerine yapılacak yatırımların kıymetine de değindi. “Yatırımlar yapıldı lakin bilgi merkezlerinde yapılacak çok şey var” diyen Şimşek, bu alandaki yatırımların hızlandırılması gerektiğini belirterek Türkiye’nin teknolojik gelişmelere hazırlanarak global rekabetin içinde güçlü bir pozisyonda olacağını söyledi.

“Sanayiciler kısa vadede serzenişte bulunabilir”

Kısa vadede kimi sanayicilerin programın tesirlerinden ötürü serzenişte bulunabileceğini belirten Şimşek, bunun bir kısmının dış kaynaklı, bir kısmının ise iş modeli kaynaklı olduğunu fakat programın gayesinin sanayicileri ve girişimcileri daha verimli hale getirmeyi amaçladığını belirtti.

“Bizim sizi zorlamamız lazım, daha inovatif ve verimli olun deyince olmuyorsunuz” diyen Şimşek bu değişimin sadece devlet dayanaklı programlar aracılığıyla sağlanabileceğini söz etti.

Bakan Şimşek’ten Türkiye için “Zenginler Kulübü” mesajı

Bakan Şimşek, Türkiye’nin önümüzdeki birkaç yıl içinde “zenginler kulübü”ne girebileceğini lakin bunun için verimlilik ve inovasyon konusunda daha fazla gayret sarf edilmesi gerektiğini vurguladı. Türkiye’nin, global ekonomik büyümeyi etkileyecek değerli faktörlere karşı hazırlıklı olması gerektiğini belirten Şimşek, global ısınmanın bir gerçeklik haline geldiğini ve bu sorunun ekonomik ve toplumsal tesirlerinin çok büyük olacağını tabir etti.

“İklim krizi konusunda OECD teklifleri dikkate alınmalı”

İklim krizinin dünya iktisadına önemli ziyanlar verebileceğini söyleyen Şimşek, kuraklık, besin krizi, artan eşitsizlikler ve fosil yakıtlardan kaçışın global ekonomiyi etkileyen en önemli ögeler olduğunu lisana getirdi. Global ısınmanın bu biçimde devam etmesi durumunda, global hasıla üzerinde yüzde 18’lik bir azalma ve global açlık oranında yüzde 20’lik bir artış yaşanabileceğini belirten Şimşek bu öngörülerin son derece dramatik olduğunu ve OECD’nin sunduğu tekliflerin dikkate alınması gerektiğini söyledi.

Yıllık büyümede sürdürülebilirlik hedefi

Bakan Şimşek, Türkiye’nin yıllık büyüme oranını sürdürmesinin kıymetine de değinerek 1923 ile 2003 yılları ortasında yıllık ortalama yüzde 4,8 büyüdüklerini, sonraki 20 yılda ise bu oranı yüzde 5,5’e çıkardıklarını belirtti. Bu büyümeyi muhafazanın Türkiye için büyük bir maksat olduğunu söz eden Bakan Şimşek, Türkiye’nin geleceği için inovasyon ve verimlilik odaklı programların süratle devreye alınması gerektiğini ekledi.

Bakan Şimşek, CDS’lerdeki düşüş sayesinde, yıllık 7 milyar dolar dış borç faizinden tasarruf sağlanacağını belirterek, bu gelişmenin Türkiye için kıymetli bir mali avantaj oluşturduğunu söz etti. Lakin enflasyonun, Türkiye iktisadının karşı karşıya olduğu en şiddetli sıkıntılardan biri olduğunu vurgulayan Şimşek, bu sorunun üstesinden gelmek için büyük uğraşların harcandığını belirtti.

Enflasyonda maksatlarında son durum

Bakan Şimşek, 2025 yılına kadar enflasyonun tek haneli sayılara indirilmesinin temel amaçlarından biri olduğunu söz etti. 2024 yılı başında yüzde 65 düzeylerinde olan enflasyonun, yıl sonunda yüzde 45 düzeylerine çekilmesinin değerli bir muvaffakiyet olduğuna dikkat çeken Şimşek, bu sürecin sırf para ve maliye siyasetleri ile değil, tıpkı vakitte gelirler siyasetiyle destekleneceğini belirtti.

Bakan Şimşek, Türkiye’nin ekonomik büyüme potansiyelinin hâlâ yüksek olduğunu, borçluluk oranlarının düşük olduğunu ve finansal şartların güç olsa da bu devrin süreksiz olduğunu vurguladı.

“Yapısal dönüşüm şart”

Enflasyonun düşüşüyle birlikte daha sağlıklı bir finansal ekosistem ve güçlü bir büyüme ortamı oluşacağını söyleyen Bakan Şimşek, para politikası ve maliye siyasetlerinin hudutlarının olduğunu, kalıcı muvaffakiyet için yapısal dönüşümün kural olduğunu vurgulayarak, Türkiye’nin bu süreçte değerli adımlar attığını tabir etti.

“Dış ticaret bağlarında kritik adımlar atıldı”

Bakan Şimşek, Türkiye’nin dış ticaret bağlantıları konusunda da kıymetli adımlar attıklarını belirtti. Avrupa Birliği ile Gümrük Birliği muahedesinin güncellenmesi, Körfez ülkeleriyle Hür Ticaret Mutabakatlarının (STA) ilerlemesi üzere gelişmelerin Türkiye’nin rekabet gücünü artıracağına dikkat çeken Şimşek, yapısal dönüşümle birlikte daha rekabetçi ve verimli bir iktisada ulaşacaklarını belirtti.

“Demiryollarında elektrikli dönem” mesajı

Bakan Şimşek, özellikle enerji verimliliği alanında yatırımların artacağını ve elektrifikasyonlu demir yollarına öncelik vereceklerini belirtti. Bu alandaki altyapı yatırımlarının birinci öncelik olduğunu vurgulayan Bakan Şimşek, Türkiye’nin yeşil güç dönüşümüne katkı sağlamak için kararlı adımlar atıldığını tabir etti.

Elektrikli araçları desteklediklerini ve bu araçlar için vergilendirmenin düşük tutulduğunu belirten Şimşek ayrıyeten, yerli üretimin artacağını ve dışarıdan yapılacak yatırımlarla bu dalın büyümeye devam edeceğini söyledi. Türkiye’nin global yeşil iktisada kıymetli katkılar sağladığını tabir eden Şimşek, bilhassa elektrikli araç üretiminde daha fazla yerli katkı sağlanacağını vurguladı.

Rezervler ve cari açıkta son durum

Bakan Şimşek, Türkiye’nin rezervlerinin artışına da dikkat çekti. Net rezervin 50 milyar dolara ulaştığını belirten Şimşek, bu gelişmenin Türkiye’nin rezerv güvenliğini pekiştirdiğini söyledi. 2011’deki 70 milyar dolarlık doruktan sonra rezervlerin artmaya devam edeceğini tabir eden Bakan Şimşek, doğru politikalarla rezervlerin korunmaya devam edileceğini söyledi. Şimşek ayrıyeten, Türkiye’nin cari açığıyla ilgili olarak, yapılan dönüşümle orta vadede cari fazlaya geçilebileceği öngörüsünde bulundu.

Döviz akışı ve Merkez Bankası’nın idare başarısı

Döviz akışının yönetilmesinin büyük bir marifet gerektirdiğini ve Merkez Bankası’nın bu süreçte epey başarılı olduğunu belirten Şimşek, son periyotta 110 milyar dolar döviz alımı yapmak zorunda kaldıklarını vurgulayarak önümüzdeki periyotta bu kadar yüksek bir döviz alımına gerek duyulmayacağını söz etti. Türkiye’nin finansal istikrarının sağlanması için uygulanan siyasetlerin kıymetini yineleyen Şimşek, ekonomik dönüşümle birlikte daha sürdürülebilir bir finansal yapı oluşturulacağını belirtti.